Actualisatie van de circulaire ambitie in het Nationaal Programma Circulaire Economie

Het Nationaal Programma Circulaire Economie 2023-2030 (NPCE) is geactualiseerd. In het programma staan maatregelen om de komende jaren slim en zuinig om te gaan met grondstoffen, met als doel dat Nederland in 2050 circulair is. Wat opvalt is dat het budget vanuit de overheid voor een circulaire economie de komende 5 jaar bijna halveert, terwijl investeringen juist nu nodig zijn om de transitie te versnellen en de grote ambities waar te maken. Een onwenselijke situatie volgens Thuiswinkel.org.

In het programma worden zowel nationale als Europese maatregelen verbonden, met een sterke focus op samenwerking in de keten, nieuwe wetgeving en financiële prikkels. Hieronder vind je een uiteenzetting van de meest relevante wijzigingen:

Ketensamenwerking per productgroep

Een belangrijk onderdeel van de strategie is de vorming van circulaire ketentafels voor de productgroepen verpakkingen, batterijen, meubels, textiel en klimaatinstallaties. Door de hele keten te betrekken, moet de besluitvorming beter aansluiten op de praktijk en worden gezamenlijke afspraken mogelijk die de circulariteit van producten vergroten. Thuiswinkel.org vraagt zich af of dit voldoende bijdraagt aan het behalen van de doelstellingen en pleit voor meer actie en harde maatregelen vanuit de overheid.

Europese koers en nationale wetgeving

Internationaal zet Nederland in op een sterke Europese basis voor de circulaire economie. Via de aankomende Circular Economy Act (CEA) dringt Nederland aan op Europese regelgeving die lidstaten helpt om circulariteit te stimuleren. Denk aan productregelgeving die hoog op de R-ladder scoort en een geharmoniseerde interne markt voor afval en recycling. De Europese Commissie presenteert de CEA naar verwachting eind 2026.

Parallel hieraan bereidt Nederland een eigen Circulaire Economiewet (CE-wet) voor, die de uitvoering van het NPCE verankert in de Wet milieubeheer. Deze wet maakt het eenvoudiger om Europese circulaire instrumenten in te voeren die de hele keten beslaan, in plaats van slechts een deel. De CE-wet vormt daarmee een nationale schakel met de toekomstige Europese regelgeving.

Instrumenten en financiële prikkels

Eind 2026 treedt het Circulair Materialenplan in werking, waarin concrete richtlijnen komen voor grondstofgebruik en afvalbeheer. Daarnaast speelt de afvalstatusbeoordeling een centrale rol: Nederland pleit er op Europees niveau voor harmonisatie en vereenvoudiging van de criteria voor afvalstatus.

Op het gebied van financiële prikkels onderzoekt de overheid hoe circulair gedrag te bevorderen. Dit is hard nodig, want het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) riep eerder al op tot meer normerende en beprijzende instrumenten om de circulaire transitie te laten slagen. Daarnaast speelt de kopgroep Circulair Financieren een centrale rol in het bevorderen van de financiering van de circulaire economie. De routekaart Circulair Financieren 2030 wordt in 2025 verder geconcretiseerd en geprioriteerd, met betrokkenheid van de overheid en de financiële sector.

Sectorgerichte UPV-maatregelen

Binnen het NPCE krijgen specifieke sectoren eigen doelstellingen. Zo wil Nederland op Europees niveau pleiten voor wettelijke hergebruikdoelen voor elektrische apparaten, wordt voor meubels uiterlijk in 2030 een UPV ingevoerd en wordt de UPV voor textiel aangescherpt met Europese eisen voor sortering, hergebruik en een verbod op vernietiging van onverkocht textiel vanaf 2026. Ook worden maatregelen onderzocht om ultra fast fashion te beperken. Daarnaast worden de voorlopige uitkomsten van het UPV-doorontwikkeltraject en voorziene vervolgstappen na de zomer van 2025 aan de Tweede Kamer gecommuniceerd, hierop is het nog wachten.

Reparatie, gedrag en ruimte

Naast productwetgeving stimuleert het NPCE circulair gedrag en reparatie. Nederland onderzoekt de invoering van een nationale reparatiebonus en versterkt het netwerk van circulaire ambachtscentra en een register voor reparateurs op verschillende productgroepen. Tegelijkertijd blijkt dat de circulaire economie meer fysieke ruimte vraagt: bedrijventerreinen moeten worden aangepast om circulaire productie, recycling en opslag mogelijk te maken. Uit het laatste onderzoek blijkt dat er onvoldoende ruimte is voor circulaire bedrijvigheid, hier is actie nodig.

Financiering en vooruitblik

Voor de uitvoering van de circulaire ambities is te zien dat er jaarlijks minder structurele middelen zijn gereserveerd door de Nederlandse overheid: in 2025 is bedraagt het jaarlijks 86 miljoen euro in 2025 en het wordt afgebouwd tot 46 miljoen euro in 2030.

Met minder financiële middelen lijken de doelstellingen vanuit het NPCE steeds verder buiten bereik te raken. Thuiswinkel.org pleit voor een overheid die barrieres voor verduurzaming weghaalt, investeert in circulaire oplossingen en de transitie aanjaagt.